Matti Haapoja
”Fram um alt, ið verður varðveitt, varða títt hjarta, tí at har er tað, at lívið sprettur upp. ”
Orðt. 4,23
Er hjarta títt kanska sum hin beinfrysti bøurin? Soleiðis hevur tað ikki altíð verið. Tá ið tú vart barn og ungur, kendi tú tað púra øðrvísi har inni í hjartanum. Hjarta títt var sum ein undurfullur urtagarður, sum summarbøurin í fullum blóma. Men har komu so nógvar frostnætur í lívinum. Nú er urtagarðurin skamfílaður og oyðilagdur, og ikki eitt stað, sum hóskar til bústað hjá Himmalsins kongi.
Matilda Wrede, konan, sum í ein mansaldur livdi og arbeiddi fyri fangarnar í Finnlandi, kemur ein dagin inn í tað fangarúmið, har landsins herviligasti brotsmaður, Matti Haapoja, situr. Tung jørn eru smíðað um háls hansara, hendur og føtur. Eingin veit, hvussu nógv lív hann hevur á samvitsku síni. Hvørki prestur, dómari ella vaktarmanningin hava verið før fyri at treingja ígjøgnum ta hørðu brynjuna, hann hevur umgyrt seg við.
Matti Haapoja verður varur við Bíbliuna, sum henda unga kvinnan hevur í hondini. Hann fer at háða hana og ta heilagu bókina. Hann hevur so ofta hoyrt, at hon plagar at siga við fangarnar, at orðini í tí svørtu bókini galda teir. Men hann, Matti Haapoja, veit so vist, hvussu tað ber til. Frúgvin Wrede velur frammanundan eini tvey skrifstøð, sum hóska til fangarnar, og so fyrireikar hon ta taluna, hon ætlar sær at halda fyri teimum. „Men um nú eg sjálvur blaði upp á eitt skriftstað, vil frúgvin so upp á standandi fót útleggja tað og vísa, at tað geldur meg?“
So blaðar Matti Haapoja upp á fyrstu síðu í Bíbliuni, og Matilda Wrede lesur stillisliga: „Í fyrstuni skapaði Gud himmalin og jørðina. Og jørðin var oyðin og ber, og myrkur var yvir frumhavinum, og Guds andi lá á vøtnunum. Og Gud segði: „Verði ljós!“ Og tað varð ljós.“
„Tann jørðin, sum Gud hevur skapað,“ segði hon, eftir at tøgn hevði verið eina løtu, „er ikki bert jørðin har úti við oyðimarkarinnar villu fløtum, vøtnum og stórum skógum, við trøum, urtum og blómum – nei, tað er eisini mannahjartað, tað er Mattisa egna hjarta.
Og tann jørðin, sum er hjartað hjá Matti, er eisini oyðin og tóm. Tóm fyri alt gott og reint, eymt og kært, fyri friði og gleði. Har vaksa ongar blómur, har búnast eingin frukt. Hví? Jú, myrkur stígur upp úr dýpinum, og myrkrið drepur alt lív.
Matti hevur eina avgrund inni í hjarta sínum – sum vit øll hava ella hava havt – og hon er myrkari enn náttin. Matti veit sjálvur um hana, torir ikki at hyggja niður í tað svarta, botnleysa dýpið.
Gud segði: „Verði ljós!“ og tað varð ljós. – Gud kann fylla avgrundina við ljósi – hann er hin einasti, sum kann gera tað. Um nú Matti ber sítt oydna og tóma hjarta við avgrundarmyrkrinum, sum drepur alt ljós, fram fyri Gud, tá vil Gud siga: „Verði ljós!“ Og tað skal henda.“
Og Matti græt – græt um seg sjálvan og yvir spilta lív sítt. Ísurin bráðnaði. Iðranartár eru eitt signað regn yvir ta turru jørðina. Men tað er ikki nóg mikið. Guds mildu náðistreymar mugu falla sum várregn, so at allur ísurin skal bráðna, so sáðið kann spíra í hjartaakrinum.
Títt og mítt hjarta er eisini oyðið og tómt, liggur í djúpasta myrkri, til Harrin Jesus sleppur at geva tí ljós og hita. Tá broytist tað, tá verður tað til ta jørðina, har hin himmalski sáðmaðurin kann sáa hitt góða sáðið: Guds orð. Tí at granska Guds orð, tað hoyrir við til fyrireikingina at møta Konginum. Annars kann hjarta títt ongantíð gerast ein urtagarður, sum blómar honum til heiðurs.
Effie Campbell umsetti.